Een standbeeld voor Dr. Ir. Johan van Veen

Capelle aan den IJssel
Johan van Veen had de grootste zorg voor de dijken en in bijzonder Schielands Hoge Zeedijk. Deze dijk is in 2016 door het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard versterkt. Juist deze dijk herinnert ons eraan dat het belangrijk is om te handelen bij een gevaar, en niet een ramp af te wachten om tot actie te komen. De klimaatverandering en de waterproblemen die daarbij horen is een nieuw gevaar. Belangrijk om vooruit te blijven kijken, nu en in de toekomst. Johan van Veen ‘kijkt’ in de richting van de Hollandsche IJssel en het allereerste Deltawerk de “Hollandsche IJsselkering”. Dit werk heeft hij zelf zien bouwen. Hij stierf op 9 december 1959. Eén jaar na de afronding van dit Deltawerk. Bijna 60 jaar na zijn overlijden kunnen we constateren dat hij vele ingenieurs binnen en buiten Nederland, zowel als in de publieke als private sector, heeft geïnspireerd. Zijn bekendheid lijkt echter beperkt gebleven tot intellectuele kringen en deskundigen. Een lintje van de Koningin, een Rijkswaterstaat vaartuig met zijn naam (reeds uit de vaart), een standbeeld geplaatst bij zijn geboortedorp Uithuizermeeden in Groningen en onderdeel van de Alumni Walk of Fame bij de Technische Universiteit Delft. 

Ontwerp 
Het standbeeld bestaat uit een borstbeeld van steen op een sokkel van basalt. Het borstbeeld is gemaakt uit de steensoort Imperal Blue. Gouda Natuursteen heeft een eerder bronzen beeld (Fred Hartog, beeldhouwer Zwolle) gescand en met een 3D-freestechniek verwaardigd. De uitvoering heeft plaats gevonden onder regie van de Stichting Blauwe Lijn.  
  
Het project standbeeld is een project van Stichting Blauwe Lijn in nauwe samenwerking met het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard, gemeente Capelle aan den IJssel en de Historische Vereniging van Capelle aan den IJssel. Daarnaast zijn meerdere partners en sponsoren belangrijk geweest om dit beeld te realiseren. 

Waarom een standbeeld? 
Waarom een beeld in deze tijd van Corona en negatieve beeldvorming over beelden uit het verleden? Het lijkt een ongepast moment. De Stichting Blauwe Lijn ziet het anders. Juist in beeld brengen wat onze urgentie is en wie ons hiervoor kan inspireren, is in deze tijd belangrijk. Het lijkt ons goed dat de Nederlanders kunnen meedenken over onze watertoekomst. We moeten met elkaar eerder voorbereid zijn op komende problemen. Corona is daar een voorbeeld van. Het volgende probleem is toch de opwarming van de aarde, de keuzes die we moeten maken over energiebronnen, de inrichting van onze steden en wegen. We krijgen allemaal te maken met de gevolgen van de klimaatverandering. We hebben droge voeten nodig om te kunnen blijven wonen en voldoende en schoon drinkwater om te kunnen leven. Het is de verwachting dat we steeds meer te maken krijgen met onvoorspelbaar weer, met lange periodes van droogte, harde en langdurige regenval en stormen, met gevolgen voor onze steden, landbouwgebieden en onze mobiliteit. De verhalen en kennis van onze watermeesters, waar Johan van Veen een belangrijke Nederlander is geweest, kan iedereen inspireren en is daarom ook waardevol voor onze toekomst “ Nederland is veilig achter haar dijken, duinen en Deltawerken, zeker tot 2050 of nog verder. Maar hoe zit het daarna? Hoe hoog wordt de zeespiegel eigenlijk en weten wij eigenlijk al hoe we dan moeten omgaan verdroging en verzilting van ons land. Gaan we nieuwe gewassen telen en behouden wij voldoende drinkwater? En daarnaast, is het mogelijk dat we te maken krijgen met een Watersnoodramp?  
Een overstroming in Nederland lijkt ondenkbaar. Wij zijn immers een toonaangevend land met vele technieken en kennis om droge voeten te behouden. Maar kunnen wij de nieuwe waterproblemen ook aan? Zijn wij alert genoeg en hebben we voldoende plannen en technieken op de plank liggen om deze te kunnen uitvoeren? We kunnen leren van Johan van Veen. Ver voor de ramp van 1953 had hij zijn plan klaar en bedacht nieuwe technieken die de uitvoering van de Deltawerken heeft versneld.  

Johan schreef het Deltaplan, Europoort I en II en Eemshaven. Dit waren zijn belangrijkste plannen, die hij ons heeft nagelaten. Maar hij heeft in zijn “Kasten” nog veel onontdekte kennis nagelaten. In zijn rol van hoofdingenieur van Rijkswaterstaat, vanaf de jaren ’30 – ’50 van de vorige eeuw, werkte hij dag en nacht aan nieuwe ideeën, veelal zonder directe opdracht van zijn leidinggevende. Hij realiseerde zich dat de staat van onze dijken in 1930-1950 slecht waren en vreesde jarenlang dat Nederland een watersnoodramp te wachten stond.
Na jarenlange pogingen om de urgentie zichtbaar te maken, zoals in zijn boek Dregde, Drain, Reclaim, The Art of a Nation! waarin hij als Dr. Cassandra waarschuwde voor het komende onheil, diende hij op 29 januari 1953 het Deltaplan op eigen initiatief in bij de Minister van Waterstaat. Twee dagen daarna, op 1 februari 1953, braken op 500 plekken in de Zuidwestelijke Delta dijken. De gevolgen waren enorm: 165.000 hectare land overstroomde, 1836 mensen stierven, 100.000 mensen verloren hun huis en bezittingen en tienduizenden dieren lieten het leven. De evacuatie en wederopbouw kostte enorm veel geld. 

Het plan van Dr. Ir. Johan van Veen kwam te laat om de ramp te voorkomen, maar op tijd om er snel mee door te gaan. Het lag op de plank. Hij had het net ingediend bij de Minister.

Dit plan werd de basis voor het uiteindelijke Deltaplan, die voorzag in verschillende dammen, keringen en sluizen. Wereldberoemde Deltawerken, met de Oosterscheldekering als kroonjuweel. Het eerste Deltawerk was de Hollandsche IJsselkering. Dicht bij de randstad met haar zwakke dijken, en vooral de Hollandsche IJssel was het meest kwetsbaar. Johan van Veen voorzag dat tijdens de ramp hier de mensen het meeste gevaar zouden lopen.

Op 1 februari hielp hij daarom ook mee om de doorgebroken dijk bij Ouderkerk aan den IJssel te dichten. Hierover schreef hij in zijn dagboek. Het is onduidelijk hoe groot zijn rol was geweest. Zijn dochter weet zich te herinneren, dat zijn woorden thuis waren na terugkomst uit het rampgebied “Niet een olifant is door het oog van de naald gekropen, maar een hele kudde olifanten”.

Het is een wonder geweest dat Rotterdam, Den Haag en het gebied tot aan Utrecht droog is gebleven. Dit is ook zeker te danken aan een dappere schipper bij Nieuwerkerk aan den IJssel. Hij voer zijn schip in de zwakke bij Nieuwerkerk aan den IJssel. Aan de overzijde was Dr. Ir. Johan van Veen ook bezig, onzichtbaar op de achtergrond voor de bevolking van Ouderkerk aan den IJssel, om twee schepen in het gat van de IJsseldijk te dichten.  

Meer weten en lezen over de persoon Johan van Veen?
Lees dan het boek Meester van de Zee, geschreven door Willem van der Ham. Lees de recensies over dit boek:

• Boekenkrant, 18 april 2022
• Biografieportaal, oktober 2020

Ook heeft Rutger Bregman het boekje “Het water komt” geschreven. Daarin uit hij de urgentie om vooruit te blijven kijken. Rutger Bregman vertelt het verhaal zelf hier. Op 29 januari 2020 zit Rutger aan tafel bij Matthijs van Nieuwkerk in het programma 'De wereld draait door'. De beelden van Marian van Veen in deze opname zijn afkomstig van de trailer van Johan van Veen gemaakt door Stichting Blauwe Lijn.